2022 yılı Nobel Fizik Ödülü sahipleri (Alain Aspect-Fransa, John F. Clauser-ABD ve Anton Zeilinger-Avusturya), kuantum dolanıklık* durumlarında bulunan parçacıkları incelemenin ve kontrol etmenin yollarını araştırdılar ve deneyleri, şu anda kuantum teknolojisinde sürmekte olan devrime büyük bir adım daha attırdı.
Fen Edebiyat Fakültesi Dekanımız Prof. Dr. Zehra Akdeniz, Nobel Ödülü konusu olan kuantum sistemleri üzerine, Üniversitemizin ikili işbirlikleri çerçevesinde, Fransa ve İtalya’daki bilim insanlarıyla ortak araştırmalarda bulunmuş ve halen yurtdışı işbirliği çalışmalarıyla kuantum dünyasındaki güncel gelişmelerde yer almaktadır.
Dekanımız 2022 yılı Nobel Fizik Ödülü’nün konusunun önemini heyecanla yorumladı:
“2022 Nobel Fizik Ödülü’nü alan üç bilim insanının kuantum mekaniğinin gerçekte ne anlama geldiğini netleştiren başarısı, çok hızlı bir şekilde gelişmeye devam eden kuantum bilgi (information) bilimi alanındaki çalışmaları daha da motive edecektir. Kuantum bilgi biliminin gelişimiyle birlikte güvenli bilgi aktarımı, kuantum hesaplama ve algılama teknolojileri gibi alanlar hayatımızda hızla daha fazla yer alacaktır. Bu ödülle yeni bir tür kuantum teknolojisinin ortaya çıktığı giderek daha açık hale geldi.
Pîrî Reis Üniversitesi Rektörümüz Sayın Prof. Dr. Nafiz Arıca’nın bilgi bilimindeki çalışmaları ve özellikle başlıca araştırma alanı olan algılama teknolojilerindeki uzmanlığı ve tecrübeleri, kuantum alanında hesaplamalı ve deneysel çalışmalar yapan Pîrî Reis Üniversitesi öğretim elemanlarının büyük şansıdır. Ayrıca bu uzmanlık ve tecrübe, Üniversitemizi kuantum teknolojilerinin kullanılmasında da ayrıcalıklı yapacaktır.
Kuantum sistemlerinde teorik ve deneysel çalışmalarda bulunan araştırmacı öğretim elemanlarımızın 2022 yılı Nobel Fizik Ödülü’nün açtığı yoldaki yeni gelişmelerde yer alacağını düşünerek büyük mutluluk duyuyorum.”
* Kuantum Dolanıklık (Quantum Entanglement)
Kuantum mekaniği, birbirlerinden ne kadar uzakta olduklarına bakılmaksızın, iki veya daha fazla parçacığın paylaşılan bir durumda var olmasına izin vermektedir. Bu olguya kuantum dolanıklık denir. Dolanık parçacıklar arasında anlık, yani sonsuz hızda, bilgi paylaşımına olanak vardır. Kuantum mekaniği teorisi formüle edildiğinden bu yana, dolanıklık, kuantum mekaniğinin en çok tartışılan unsurlarından biri olmuştur. Bilgi dâhil hiçbir şeyin ışık hızından daha hızlı hareket edemeyeceğini savunan Albert Einstein, kuantum dolanıklığı “ürkütücü uzaktan etki” olarak adlandırmış; kuantum mekaniği teorisinin kurucularından Erwin Schrödinger ise dolanıklığın, kuantum mekaniğinin en önemli özelliği olduğunu savunmuştur.
Kuantum mekaniğinin temelleri sadece teorik veya felsefi bir konu değildir. Kuantum bilgisayarlar tasarlamak, ölçümleri iyileştirmek, kuantum bilgi ağları oluşturmak ve güvenli kuantum şifreli iletişim kurmak gibi pratik ileri teknoloji uygulamaları geliştirmek için parçacık sistemlerinin kuantum dolanıklık özelliklerini kullanan yoğun araştırma ve geliştirme çalışmaları devam etmektedir.